Manipulatie verpakt als zelfhulp in HBO-docu over sekssekte
‘Is dat dé dude?’, vraagt filmmaker Mark Vicente zich af als hij in 2005 voor het eerst oog in oog staat met Keith Raniere. In de HBO-docuserie The Vow vertelt de vijftiger hoe hij zich een andere voorstelling had gemaakt van het brein achter Nxivm (spreek uit Nex-e-em), de zelfhulporganisatie waar hij toen al fanatiek lid van was. Raniere had, zo werd enthousiast verteld tijdens de workshops die Vicente volgde, een IQ van 140 en een derdegraads zwarte band in judo, kon drie talen spreken voor hij kon lezen, was een pianovirtuoos, afgestudeerd in wiskunde, biologie en computertechnieken en de grootste humanitair op aarde. Maar bovenal had Raniere een methode ontwikkeld waarmee mensen het beste in zichzelf naar boven brachten en daarmee de wereld zouden verbeteren.
„En toen wandelde er een man binnen die klein en springerig was”, zegt Vicente. „Een vreemd figuur.” Maar, redeneerde hij, je weet nooit waar wijsheid vandaan komt. Vicente viel als een blok voor de man met halflang haar, bril en een baardje die hij als zijn mentor ging beschouwen. Hij betrok zijn vriendin, actrice en zangeres Bonnie Piesse, en goede vriendin, actrice Sarah Edmondson, bij de organisatie. Het zou meer dan tien jaar duren eer hij zich realiseerde dat zijn mentor niet briljant maar een manipulatieve sekteleider was. Daarvoor moest Edmondson eerst gebrandmerkt worden met Raniere’s initialen.https://www.youtube-nocookie.com/embed/eXKJyh_rl0I?feature=oembed
Vicente, Edmondson en Piesse – allen ondertussen oud Nvixm-leden – vormen samen met Dynasty-actrice Catherine Oxenberg die hemel en aarde bewoog om haar dochter bij Raniere weg te halen, de hoofdpersonen van deze intrigerende en beklemmende 9-delige serie. De documentaire volgt het viertal als ze in 2017 in The New York Times onthullen dat Nvixm een sekssekte is waarbij een select aantal vrouwelijke leden worden geronseld om seks met Raniere te hebben, als slaven te dienen en gebrandmerkt te worden.
De term ‘sekssekte’ werd in die tijd gretig door andere media overgenomen, toch focust de docuserie minder op dit sensationele gedeelte als wel op de manier waarop Raniere zijn veelal vreselijk vrouwonvriendelijke manipulaties verpakte als zelfhulptheorieën. Piesse vertelt hoe hij haar tijdens nachtelijke wandelingen opdroeg een modderpoel te likken om zo ‘haar angsten los te laten’. En hoe ze in een hondenbed naast het bed dat ze deelde met Vicente sliep als ‘boetedoening’ omdat ze onaardig tegen Vicente was geweest.
Dankzij de vele video- en bandopnames die werden gemaakt van interacties tussen de leider en zijn volgers – Raniere wilde dat alles werd opgenomen – zie je bijna hoe Vicente, Piesse en Edmondson gehersenspoeld worden. Maar ook hoe hen uiteindelijk de schellen van de ogen vallen en de opofferingen die ze maakten om Raniere te stoppen (hij is ondertussen tot 120 jaar cel veroordeeld). „Niemand sluit zich aan bij een sekte, ze sluiten zich aan bij iets goeds”, zegt Vicente. „En dan worden ze genaaid.”
Anke Meijer - journalist 